جدول | بلبشوی عجیب در بازار حواله‌ خودرو

نگاهی به پلتفرم‌های ثبت آگهی نشان می‌دهد که پای حواله خودرو‌های وارداتی نیز به این پلتفرم‌ها باز شده و دارندگان امتیاز خرید این خودروها، حواله‌ها را به قیمتی گزاف خرید و فروش می‌کنند.

حواله خودرو‌های خارجی هم وارد بازار سیاه شد. در حال حاضر پلتفرم‌های ثبت آگهی مملو از آگهی حواله خودرو‌های وارداتی است که با قیمت‌های نجومی خرید و فروش می‌شوند. قیمت‌هایی که از ۲۰۰ میلیون تومان برای خودرو‌های کم تقاضاتر شروع شده است و تا یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان نیز می‌رسد.

در حقیقت چنین وضعیتی نتیجه آزادسازی ناقص واردات خودرو است؛ به طوری که دولت از ابتدا با مداخله در مسیر واردات مشخص کرد چه شرکت‌هایی خودرو وارد کنند، چه محصولی وارد کنند، به چه قیمتی و به چه کسی بفروشند.

نگاهی به پلتفرم‌های ثبت آگهی نشان می‌دهد که پای حواله خودرو‌های وارداتی نیز به این پلتفرم‌ها باز شده و دارندگان امتیاز خرید این خودروها، حواله‌ها را به قیمتی گزاف خرید و فروش می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در برخی موارد قیمت حواله حتی به بهای دستوری خودرو نیز نزدیک است؛ قیمت‌هایی که از ۲۰۰ میلیون تومان برای خودرو‌های کم تقاضاتر شروع شده و حتی تا یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان هم می‌رسد.

علت اصلی شکل گیری بازار حواله خودرو‌های وارداتی، اختلاف قیمت بسیار قابل توجه بین بهای بازار خودرو‌های وارداتی و قیمت سامانه یکپارچه است که در برخی موارد فاصله قیمتی حتی به ۳۰۰ درصد نیز می‌رسد. در واقع می‌توان گفت برخلاف اهداف اولیه‌ای که از طرف سیاستگذار برای واردات خودرو در نظر گرفته شده بود (تنظیم گری بازار)، واسطه گری در بازار این خودرو‌ها وجوه جدیدی به خود گرفته است. می‌توان گفت دلالان خودرو‌های خارجی در دو سطح بازار را به دست گرفته اند؛ یا خود خودرو‌های وارداتی را به فروش می‌رسانند که «دنیای اقتصاد» نیز پیش‌تر در گزارشی تحت عنوان «بازار ثانویه وارداتی صفر» به آن پرداخته بود، یا حواله و امتیاز خرید این خودرو‌ها را خرید و فروش می‌کنند، حتی حواله‌هایی که هنوز به مرحله انتخاب خودرو نرسیده اند.

البته در مورد خودرو‌های داخلی هم چنین بازاری وجود داشت، اما حواله خودرو‌های داخلی در بیشینه قیمتی خود در بازار به ۱۵۰ میلیون تومان می‌رسید. گشت وگذاری در آگهی‌های فروش خودرو‌های وارداتی نشان می‌دهد که در موارد زیادی برای حواله وارداتی‌ها حتی بهای یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان ثبت شده است. جالب اینکه به رغم غیر قانونی بودن خرید و فروش حواله، حتی با این قیمت هم برای خریدار صرفه اقتصادی دارد که به جای خرید همان محصول، از بازار حواله را بخرد. طبق بررسی «دنیای اقتصاد»، میانگین اختلاف قیمت بازار و نمایندگی برای محصولات وارداتی دومیلیارد تومان است. در چنین شرایطی کاملا طبیعی است که بازار سیاهی برای خرید و فروش حواله‌های خودرو‌های خارجی شکل بگیرد.
‌
می‌توان گفت چنین وضعیتی نتیجه آزادسازی ناقص واردات خودرو است. از سوم شهریورماه سال گذشته که آیین نامه واردات خودرو ابلاغ شد، کل فرآیند واردات دستوری، محدود و قطره چکانی بود. دولت خود مشخص می‌کند که چه شرکت‌هایی خودرو وارد کنند، چه وارد کنند، به چه قیمتی، به چه میزان و به چه کسی بفروشند. درنهایت می‌توان گفت بعد از ۱۵ ماه هنوز خودروی چندانی وارد کشور نشده است، به طوری که طبق آمار گمرک ایران از ابتدای سال جاری تا انتهای آذرماه تنها چهارهزار و ۳۸۶ دستگاه واردات قطعی خودرو داشته ایم.

ماحصل روند بیش از ۱۵ ماهه دولت برای واردات خودرو، قصه تکراری رانت عظیمی است که باز هم به جیب دلالان و واسطه گران روانه شد. ثبت نام کنندگان که حالا به نظر می‌رسد بخش زیادی از آن‌ها دلال بوده اند، اسفندماه سال گذشته در سامانه یکپارچه ثبت نام کردند و مدت کوتاهی، یعنی تنها یک ماه (از اسفند تا فروردین)، ۵۰۰ میلیون تومان در حساب‌های وکالتی مسدود کردند و امتیازی به دست آوردند که حالا بین ۲۰۰ میلیون تا یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان آن را می‌فروشند. این در حالی است که پیش از ممنوعیت واردات خودرو در سال ۹۷ که دولت دخالت این چنینی در واردات خودرو نداشت، خبری از این سود‌های کلان برای دلالان نبود. در چنین شرایطی است که شاید بتوان مکانیزم حاکم بر تصمیم گیری‌های خودرویی را نوعی «دلال سالاری» تعبیر کرد که در آن برنده فعالیت‌های اقتصادی نه مصرف کننده است و نه فعال اقتصادی؛ بلکه تنها دلالان هستند که می‌توانند از کنار این تصمیمات سود‌های کلان کسب کنند.

جزئیات قیمتی حواله وارداتی‌ها
کافی است در یکی از پلتفرم‌های ثبت آگهی عبارت «حواله خودرو‌های وارداتی» را جست وجو کنید تا لیست بلندبالایی از حواله خرید محصولات خارجی در برابرتان ظاهر شود. جالب اینجاست که محصولات وارداتی همچون محصولات تولیدی، هر چه پرطرفدار‌تر باشند قیمت بالاتری دارند. در خودرو‌های داخلی، محصولات پرتیراژ عموما با قیمت بالایی در بازار عرضه می‌شوند؛ این در شرایطی است که در محصولات وارداتی خودرو‌هایی که طرفدار کمتری دارند، حواله آن‌ها نیز قیمت پایین تری دارد.

اولین خودرویی که قیمت حواله‌های آن را بررسی می‌کنیم، جتا است که کمترین قیمت حواله‌ها مربوط به همین محصول است. حواله جتا VS ۵ در این پلتفرم‌ها حدود ۲۰۰ میلیون تومان و جتا VS ۷ از ۲۰۰ تا ۳۵۰ میلیون تومان خرید و فروش می‌شود. قیمت نمایندگی این خودرو دومیلیارد و ۵۳۵ میلیون تومان است و در بازار چهار میلیارد و ۹۰۰ میلیون تومان قیمت گذاری شده که اختلاف دو میلیارد و ۳۶۵ میلیون تومانی دارد؛ بنابراین خریدار حواله سود خوبی کسب می‌کند.

حواله هیوندای کرتا هم بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان قیمت گذاری شد. البته این محصول هنوز وارد بازار نشده است. اما حواله تویوتا کرولا بین ۸۰۰ میلیون تا یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان آگهی شده است. بهای نمایندگی این محصول دو میلیارد و ۱۶ میلیون تومان است، اما در بازار با قیمت چهار میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان خرید و فروش می‌شود که نشان از اختلاف قیمت دومیلیارد و ۸۴ میلیون تومانی بین نمایندگی و بازار دارد؛ بنابراین در این مورد هم خرید حواله در عین غیرقانونی بودن، صرفه اقتصادی دارد.

ونوسیا محصول دیگری است که بهای حواله خرید آن را بررسی می‌کنیم. حواله این خودرو ۴۷۰ میلیون تومان قیمت دارد. حواله سوزوکی سیاز نیز بهایی حدود یک میلیارد و ۴۵۰ میلیون تومان دارد. حواله جیلی آزکارا بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان خرید و فروش می‌شود. البته هنوز این سه محصول وارد بازار نشده اند. قیمت حواله هیوندای توسان و همچنین هیوندای اکسنت هم حدود ۴۰۰ میلیون تومان است.

هیوندای النترا از محصولاتی است که حواله آن با قیمت گزافی خرید و فروش می‌شود. آگهی‌های مربوط به این خودرو، قیمتی در بازه ۹۰۰ میلیون تا یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان را ثبت کرده اند. بهای نمایندگی این خودرو دو میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان است، اما در بازار با قیمت چهارمیلیارد و ۵۰ میلیون تومان خرید و فروش می‌شود؛ بنابراین خریدار حواله حتی اگر یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون تومان بپردازد، با احتساب اختلاف قیمت یک میلیارد و ۸۵۰ میلیون تومانی بازار و نمایندگی باز هم سودی معادل ۶۰۰ میلیون تومان کسب می‌کند. جالب اینکه بخش زیادی از آگهی‌ها به حواله‌هایی اختصاص دارند که هنوز خودرویی برای آن‌ها انتخاب نشده است، یعنی ثبت نام کننده در صورتی امتیاز خرید خودروی خود را می‌فروشد که هنوز حتی مرحله انتخاب محصول را هم پشت سر نگذاشته است. بسته به زمان تحویل خودرو، قیمت‌های مختلفی برای این حواله‌ها ثبت شده است. از ۴۵۰، ۵۰۰ و ۶۵۰ میلیون تومان تا یک میلیارد، یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون و حتی یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان قیمت‌هایی بوده که برای این دست از حواله‌های آگهی شده اعلام شده است.